Бюро па дэмакратычных інстытутах і правах чалавека і Парламенцкая асамблея АБСЕ 20 снежня выступілі з заявай з нагоды прэзідэнцкіх выбараў, якія адбыліся ў Беларусі. «Прэзідэнцкія выбары прадэманстравалі, што Рэспубліцы Беларусь трэба будзе яшчэ прайсці значны шлях, перш чым яна зможа цалкам адпавядаць сваім абавязальніцтвам у рамках АБСЕ», — гаворыцца ў дакладзе.
«Вечар дня выбараў быў азмрочаны затрыманнямі практычна ўсіх кандыдатаў у прэзідэнты, а таксама сотняў актывістаў, журналістаў і прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці», — адзначылі прадстаўнікі АБСЕ.
Па іх словах, нягледзячы на тое, што сам ход галасавання быў ацэнены як «добры», якасць працэсу значна пагоршылася пры падліку галасоў. «Назіральнікі адзначалі працэдуру падліку галасоў як «вельмі дрэнную» практычна на палове ўчасткаў, на якіх ажыццяўлялася назіранне. Падлік праходзіў пераважна ў цішыні і непразрыста, што значна знізіла ступень даверу да працэсу падліку галасоў. У многіх выпадках дзейнасць назіральнікаў была абмежаваная, і ў іх не было рэальнай магчымасці назіраць за працэдурай падліку. У некаторых выпадках лічбы выніковых пратаколаў выбарчых участкаў адрозніваліся ад зыходных дадзеных па прыбыцці ў тэрытарыяльныя выбарчыя камісіі», — адзначаецца ў заяве.
Акрамя таго, па словах экспертаў АБСЕ, дзяржСМІ давалі больш як 89% палітычных і звязаных з выбарамі матэрыялаў станоўчую або нейтральную ацэнку дзейнасці дзейнага прэзідэнта, пры тым, што асвятленне альтэрнатыўных кандыдатаў насіла пераважна негатыўную канатацыю. Гэта «негатыўна паўплывала на магчымасць выбаршчыкаў зрабіць усвядомлены выбар у ходзе выбарчай кампаніі», гаворыцца ў дакладзе.
Па словах аўтараў заявы, у дзень выбараў шматлікія буйныя інтэрнэт-рэсурсы, сацыяльныя сеткі і сайты апазіцыі былі заблакаваныя. На думку экспертаў, прававая база Беларусі ўсё яшчэ не гарантуе правядзенне выбараў у адпаведнасці з яе абавязальніцтвамі ў рамках АБСЕ, многія аспекты выбарчага працэсу недастаткова рэгламентаваныя: адсутнічаюць гарантыі для забеспячэння сумленнага датэрміновага галасавання і падліку галасоў. Таксама ў складзе ўчастковых выбарчых камісій апынулася толькі 0,26% прадстаўнікоў апазіцыйных партый і аб’яднанняў, у складзе тэрытарыяльных камісій — 0,7%, адзначылі ў АБСЕ.
БДІПЧ/АБСЕ адзначыла выпадкі злоўжывання адміністрацыйным рэсурсам для агітацыі на карысць дзейнага прэзідэнта, што прывяло да няроўных умовах для кандыдатаў. У дакладзе таксама гаворыцца, што прававая база Беларусі не дае магчымасці аспрэчваць вынікі выбараў.
АБСЕ адзначыла пэўныя змены да лепшага. У прыватнасці ў выбарах прынялі ўдзел некалькі кандыдатаў, якія атрымалі бясплатны час прамога эфіру і права ўдзельнічаць у тэледэбаты. Акрамя таго, ЦВК ажыццяўляў кіраўніцтва тэхнічнымі пытаннямі выбарчага працэсу, праводзіў адкрытыя для СМІ і назіральнікаў пасяджэння.
На думку прадстаўнікоў АБСЕ, вылучэнне, па меншай меры, адной трэцяй складу ТВК і УВК палітычнымі партыямі і грамадскімі аб’яднаннямі магла стаць пазітыўнай зменай.
Эксперты таксама адзначылі, што рэгістрацыя ініцыятыўных груп і збор подпісаў прайшлі пры палепшаных умовах. «ЦВК зарэгістравала дзесяць кандыдатаў у прэзідэнты ў рамках інклюзіўнага працэсу. Кандыдаты мелі магчымасць бесперашкодна данесці свае праграмы да электарату. Добрым знакам сталі змены ў заканадаўстве, якія дазволілі кандыдатам праводзіць сустрэчы з выбарнікамі без атрымання спецыяльнага дазволу», — гаворыцца ў дакладзе.
