Дата ў гісторыі: 70 гадоў таму нацысты акупавалі Мінск — відэа

У 1939 годзе насельніцтва Мінску складала 238,8 тыс. чалавек. У 1941 і 1944 гадах горад падвяргаўся паветраным бамбаванням (спачатку бамбавалі фашысты, затым бамбавалі рускія).

Кінахроніка наведвання Гімлерам (Генрых Гімлер — адзін з галоўных палітычных і ваенных дзеячаў Трэцяга райха, Райхсфюрар СС у 1929-1945 гадах) Мінску ў жніўні 1941-га года.

На момант вызвалення горада Савецкай арміяй 3 ліпеня 1944 годзе ў цэнтральных раёнах Мінску засталося ўсяго каля 70 неразбураных будынкаў.

Вечар 24 Чэрвеня 1941. Люфтвафэ бамбуе Мінск. Горад гарыць.
У нядзелю 16 ліпеня 1944 года ў вызваленым Мінску адбыўся Партызанскі парад. 26 чэрвеня 1974 года Мінску было нададзена званне горада-героя.

Пасля заканчэння вайны стаяла пытанне аб перанясенні сталіцы Беларускай ССР у Магілёў. Дзякуючы энтузіязму грамадзян усёй СССР горад быў у самыя кароткія тэрміны адноўлены і працягнуў сваё развіццё. Былі пабудаваны Мінскі матацыклетна-веласіпедны завод (1945), Мінскі трактарны завод (1946) і Мінскі аўтамабільны завод (1947). Мінск ператварыўся ў адзін з галоўных цэнтраў Савецкага Саюза, цэнтр машынабудавання і высокіх тэхналогій з развітай культурай, аховай здароўя, адукацыяй, транспартам і навукай. Прадукцыя яго аўтамабільнага і трактарнага заводаў стала візітнай карткай рэспублікі на сусветным рынку.

Мінскае гета было другім у СССР па колькасці вязняў

Мінскае гета было адным з самых буйных у Еўропе, а на акупаванай тэрыторыі СССР займала другое месца па колькасці вязняў пасля Львоўскага, якое налічвала 136 тыс. чалавек. На некалькіх вуліцах, абцягнутых калючым дротам, знаходзілася спачатку 80 тыс., а потым больш за 100 тыс. вязняў.

7 лістапада 1941 года ў горадзе з’явіліся першыя шыбеніцы. У цэнтральным скверы, на Савецкай вуліцы, на перакладзіне брамы прыватных дамоў у раёне Камароўкі. На грудзях у павешаных была фанера з надпісам: «Я дапамагаў партызанам»…

У ліпені 1941 года ў Масюкоўшчыне немцы стварылі першы канцлагер для ваеннапалонных, які займаў каля 16 гектараў. За тры гады вайны тут было знішчана больш за 70 тыс. чалавек. Цяпер там усталяваны мемарыял (Мінск, на скрыжаванні вуліц Ціміразева і Нарачанскай).

Акрамя таго, у пачатку ліпеня 1941 года каля вёскі Дразды акупанты стварылі часовы канцлагер плошчай каля 9 гектараў, які, па розных звестках, дзейнічаў ад двух тыдняў да трох месяцаў. У лагеры ўтрымлівалася да 100 тыс. савецкіх ваеннапалонных і да 40 тыс. грамадзянскіх асоб — жыхароў Мінску і ваколіц. Месцы гібелі і пахавання ваеннапалонных і мірных грамадзян — вязняў канцлагера Дразды па вуліцы Нававіленскай у Мінску прысвоены статус гісторыка-культурнай каштоўнасці.

Найбуйнейшым на тэрыторыі Беларусі месцам масавага знішчэння людзей у гады нямецка-фашысцкай акупацыі з’яўляўся Трасцянец, які быў створаны акупантамі ў 1941 годзе ля вёскі Малы Трасцянец (паўднёва-ўсход ад Мінску, паблізу Магілёўскай шашы) для масавага знішчэння мірных савецкіх грамадзян і ваеннапалонных. У лагер прывозілі таксама вязняў з Германіі, Аўстрыі, Польшчы, Францыі, Чэхаславакіі.

Нямецкія салдаты маршыруюць на ўсход паўз Дом урада

Па колькасці ахвяр Трасцянец займае чацвёртае месца пасля такіх сумна вядомых нацысцкіх лагераў смерці ў Еўропе, як Асвенцім, Майданэк і Трэблінка.

Назва «Трасцянец» аб’ядноўвае некалькі месцаў масавага знішчэння людзей: урочышча (месца) Благаўшчына — месца масавых расстрэлаў; уласна лагер — побач з вёскай Малы Трасцянец у дзесяці кіламетрах ад Мінску па Магілёўскай шашы; урочышчы Шашкоўка — месца масавага спальвання людзей. Усяго ў лагеры загінула больш за 1,2 млн чалавек. У вёскі Вялікі Трасцянец збудаваны помнік ахвярам фашысцкага тэрору, у Малым Трасцянцы — памятны знак.

Люты 1942 года. Габрэі з мінскага гета на прымусовых працах на тэрыторыі вакзала
У ходзе масавых карных акцый у мэтах помсты і прымірэння непакорлівага горада гітлераўцы арыштоўвалі мірных жыхароў у якасці закладнікаў.

«Дзейнасць» фабрыкі смерці ў Трасцянцы не спынялася ні на хвіліну. Напярэдадні адступлення гітлераўцаў яна запрацавала на ўсю сілу.

У канцы чэрвеня 1944 года, за некалькі дзён да вызвалення Мінску Чырвонай Арміяй, на тэрыторыі лагера ў былым калгасным хляве было расстраляна, затым спалена 6,5 тыс. зняволеных, прывезеных з турмы па вуліцы Валадарскага і лагера па вуліцы Шырокай. Тады цудам выратаваліся толькі двое.

Мінск рыхтуецца адсвяткаваць сваё вызваленне

У парадзе войскаў Мінскага гарнізона 3 ліпеня возьмуць удзел каля 3 тыс. вайскоўцаў і больш за 130 адзінак баявой тэхнікі. Як распавялі ў міністэрстве абароны Беларусі, перад трыбунамі для гледачоў пройдуць тэхніка перыяду Вялікай Айчыннай вайны, сучасныя ўзоры ўзбраення і ваеннай тэхнікі. У небе над Мінскам жыхары і госці сталіцы змогуць убачыць асноўныя тыпы авіяцыйнай тэхнікі Ваенна-паветраных сіл і войскаў супрацьпаветранай абароны.

Акрамя таго, у парадзе возьмуць удзел ваеннаслужачыя і тэхніка Узброеных Сіл Расійскай Федэрацыі: парадны разлік ад 76-й гвардзейскай дэсантна-штурмавой Чарнігаўскай Чырванасцяжнай дывізіі і зенітны ракетна-гарматны комплекс «Панцыр-С1».