Лідар кампаніі «Еўрапейская Беларусь», кандыдат у прэзідэнты Андрэй Саннікаў заявіў у інтэрв'ю Тэлеграфу, што напярэдадні выбараў супраць яго і яго жонкі развязалі сапраўдны тэлефонны тэрор. У сувязі з гэтым Андрэй Саннікаў звярнуўся ў пракуратуру, аднак праваахоўнікі пакуль ніяк не адрэагавалі на заяву кандыдата.
— Навошта асабіста Вы — Андрэй Саннікаў — вырашылі балатавацца ў прэзідэнты? З якой мэтай?
— Для таго, каб змяніць наша жыццё. Гэта не пафас. Гэта — рэальна. Я, напэўна, магу прадметна параўноўваць, як мы пачалі развівацца ў 1990-ыя гады (бо я як раз займаўся пытаннямі, якія дапамагаюць абараніць незалежнасць, свабоду, правільны шлях развіцця), з тым, што адбылося. Вось я хачу, каб Беларусь вярнулася ў свабоду, вярнулася ў Еўропу, стала нармальнай свабоднай краінай.
Чаму я пайшоў? Ну, напэўна, не трэба казаць, што я ў апазіцыі пасля адстаўкі (у 1995-1996 гадах Андрэй Саннікаў займаў пасаду намесніка міністра замежных спраў Беларусі — Тэлеграф). Я удзельнічаю ва ўсіх агульных палітычных кампаніях, але, на жаль, яны заканчваліся з вынікамі, але не з тымі, якіх мы чакалі. Зараз я лічу, што ў нас ёсць унікальны шанец. За гэты час у мяне склалася вельмі моцная каманда. Мяне падтрымалі і паўплывалі на маё рашэнне паважаныя і ў краіне, і ў свеце людзі. Можна назваць Станіслава Станіслававіча Шушкевіча і іншых.
— А як да Вашага рашэння паставілася Ваша сям’я? Вашая жонка — журналістка з актыўнай грамадзянскай пазіцыяй. Яна добра разумее, якія наступствы можа пацягнуць за сабой актыўны ўдзел у апазыцыйным руху.
— Яна падтрымала мяне, менавіта таму што такая яе пазіцыя, наша пазіцыя, нашы падыходы да жыцця, нашы паходы да жыцця ў краіне. Хоць і ў мяне, і ў яе, напэўна, ёсць вялікія магчымасці ўладкаваць сваё жыццё ў іншай краіне. Яна падтрымала рашуча, таму што яна таксама хоча жыць у сябе дома, і ў нармальнай краіне гэта ўсё магчыма. Безумоўна, гэта рашэнне, калі б не было падтрымкі ўсіх родных і блізкіх, не адбылося б. А паколькі яно адбылося, значыць падтрымка ёсць.
— Вы раней казалі пра тое, што на Ваш адрас і на адрас Вашых родных неаднаразова паступалі пагрозы. Ці звярталіся Вы па гэтай нагоды ў праваахоўныя органы і якая іх рэакцыя?
— Я звярнуўся нядаўна ў пракуратуру, таму што развязалі сапраўдны тэлефонны тэрор супраць мяне і маёй жонкі. Пакуль адказу няма, хаця яны павінны досыць хутка рэагаваць на такія заявы.
А пра тое, што ёсць пагрозы — у нас жыццё такое. Калі ты ў апазіцыі, калі ты не згодны з дыктатарам, то зразумела, што спакойнага жыцця табе не дадуць. Але гэта не галоўнае, пра што варта думаць.
— Вы праводзіце вельмі актыўную агітацыйную праграму, рэгулярна сустракаецеся з выбаршчыкамі, ўдзельнічаеце ў розных акцыях. А як праходзіць кампанія ў рэгіёнах? Як там сустракаюць Вашу праграму?
— Вельмі добра. Вось апошняя сустрэча ў рэгіёнах ў мяне была ў Гомелі — проста выдатная сустрэча. Больш за тысячу чалавек. І настрой залы паказвае, што актыўнасць людзей расце. Зала сама спраўляецца з правакатарамі, якіх засылаюць на сустрэчы.
Гэта ўсё таксама паказчыкі вельмі добрыя. Маленькія перамогі мы атрымліваем ужо на гэтых сустрэчах. Правакатары адпрацоўваюць сваё і сыходзяць. Яны нават не ўступаюць у спрэчку. Ім трэба нешта адпрацаваць, а зала сапраўды жыва цікавіцца. Як можна перамагчы — гэта першае пытанне. І другое ўжо пытанне — як мы будзем жыць у новай Беларусі.
— Вы казалі, што на некаторых сустрэчах нават прысутнічаюць прадстаўнікі КДБ, гэта праўда?
— Так, гэта так. Асабліва ў невялікіх мястэчках. Яны ж усе там адно аднаго ведаюць, таму мне пасля сустрэчы кажуць. Там, як правіла, набор такі: КДБ, мясцовая адміністрацыя, якая з’яўляецца і кіраўнікамі выбарчых камісій, БРСМ, пенсіянеры. Вось такі набор. І яны гэтым наборам спрабуюць сарваць агульны пасыл — і мой, і залы. Але пакуль не атрымлівалася.
— Гэта значыць мясцовыя ўлады перашкаджаюць правядзенню сустрэчаў, пікетаў?
— Безумоўна. Зрываецца інфармацыя, не размяшчаецца інфармацыя аб сустрэчах ў дзяржаўнай прэсе, гэта значыць спрабуюць перашкаджаць распаўсюджванню інфармацыі.
— Тое ж самае адбывалася, калі Вы праводзілі сустрэчу ў Вашай alma mater, Мінскім дзяржаўным лінгвістычным універсітэце?
— Так. Там таксама зрывалі аб’явы. І зразумела, што там была забарона, таму што я ведаю, хто там працуе яшчэ з маіх выкладчыкаў, і я іх там не ўбачыў. Затое з задавальненнем убачыў выпускнікоў ін’язу, якія прыйшлі.
— Вы лічыце, што гэтыя забароны, у тым ліку ў МДЛУ, ініцыююцца зверху ці гэта ініцыятыва на месцах?
— Я думаю, гэта ўстаноўка — перашкаджаць А мясцовая адміністрацыя актыўна выконвае гэтыя ўстаноўкі.
— Чаму Вы вырашылі не ўдзельнічаць у сустрэчы альтэрнатыўных кандыдатаў па пытанню выпрацоўкі агульнай стратэгіі дзеянняў на выбарах, якая праводзілася 9 снежня?
— Я не бачу сэнсу ўдзельнічаць у гэтай сустрэчы. Па-першае, мне не падабаецца тое, што яна робіцца такім чынам, калі праз тэлеэфір заяўляецца аб гэтай сустрэчы, і хтосьці выступае ў ролі аб’яднальніка. Не падабаецца. Калі казаць пра сур’ёзныя рэчы, то можна размаўляць, але спакойна і пакуль без, скажам так, публічнага піяру.
Мне падабаецца тое, што цяпер адбываецца. Мне падабаецца тое, што выйшла некалькі кандыдатаў з цікавымі прапановамі ў народ. І я не хачу, каб гэта цяпер згортвалася, таму я не падтрымліваю размовы аб адзіным. І мне спадабалася тое, што мы, не праводзячы сустрэчы, адзіным фронтам выступілі на тэледэбатах. Я ўбачыў, што вось гэта і ёсць яднанне, і яно спрацоўвае. Таму штучна абмяркоўваць нешто не варта. Давайце займацца справай (чым я і займаюся). Няхай тыя, хто хоча быць тэарэтыкам стратэгіі, правядуць практычныя акцыі на вуліцах, у залах.
— А ў прынцыпе Вы падтрымліваеце ідэю байкоту выбараў?
— Не, гэта глупства. Ну, паглядзіце: народ прачнуўся, а цяпер яго што? «Добра, хлопцы, дзякуй, што прачнуліся трошкі, ідзіце спаць»? Байкот патрабуе больш сіл і сродкаў, чым актыўная кампанія.
Так, калі б гэта было, калі б тыя, хто з гэтай ідэяй выступае, сапраўды пачалі праводзіць сур’ёзную кампанію, можна было б пра гэта казаць. Таму што трэба тлумачыць людзям, чаму байкот. Людзі цяпер хочуць ісці і адстойваць свае галасы. Цяпер шмат людзей зразумелі, што такое папярэдняе галасаванне, датэрміновае галасаванне. І я з задавальненнем бачу, як людзі кажуць: «Я не пайду. На мяне ціснуць, але я не пайду». Мы гэтага ўжо дасягнулі. Ужо складана будзе напісаць 40% або 50% на датэрміновым галасаванні. Потым — дзень галасавання, потым — плошча. Гэта значыць прапанавана выразная стратэгія паводзінаў, а байкот — як?
Па-першае, гэта мела б сэнс, калі б была дамоўленасць аб зняцці ўсіх кандыдатаў, але на раннім этапе. Таму я быў адным з ініцыятараў байкоту ў 2000 годзе, які спрацаваў. Я кажу з усёй пэўнасцю, што ён спрацаваў, таму што Ярмошына (старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі Лідзія Ярмошына — Тэлеграф) сама, выйшаўшы вечарам у эфір, прызнала, што выбары не адбыліся ў Віцебску, Магілёве. Потым раніцой яны адкруцілі. Я ведаю, чаго гэта каштуе. Гэта вельмі масіраваная кампанія.
— Гэта значыць, Вы лічыце, што цяпер у кандыдатаў нашмат больш магчымасцяў атрымаць перамогу, не здымаючыся з выбараў?
— Вядома. Я думаю, што ўсе гэта бачаць. Адбылося нешта якаснае ў жыцці грамадства.
— Хацелася б крыху пагаварыць непасрэдна аб Вашай перадвыбарчай праграме, напрыклад, аб пытаннях знешняй палітыкі. Вы лічыце магчымым аднолькава эфектыўна супрацоўнічаць адначасова і з Расіяй, і з Еўрапейскім саюзам, не аддаючы пры гэтым перавагаў ні аднаму, ні другому боку. Ці азначае гэта выхад Беларусі з Саюзнай дзяржавы, Мытнага саюза?
— Ведаеце, гэта азначае сур’ёзныя размовы па ўсіх гэтых пытаннях. Больш, чым расійскія эксперты і аналітыкі, сёння Саюзную дзяржаву не крытыкуюць нават у Беларусі.
Я лічу, што проста не спрацавала. Гэта было патрэба для Барыса Мікалаевіча Ельцына ў свой час, Лукашэнка (дзейны прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка — Тэлеграф) вельмі шмат атрымаў ад гэтых гульняў. Але папросту гэта не той механізм, які сёння патрэбны.
Мытны саюз таксама — паглядзіце, як ён працуе. Напэўна, ён патрэбен. Я кажу, што, магчыма, ён патрэбны для таго, каб прымусіць Лукашэнку хоць нейкія абавязацельствы выконваць.
Сёння зноў прагучала заява аб тым, што Расія ў СГА (Сусветная гандлёвая арганізацыя — Тэлеграф) ўступае. Гэта небяспечная сітуацыя для нас, таму што гэта можа абцяжарыць ўступленне Беларусі ў СГА, калі мы будзем уступаць пасля Расіі. Вось гэта рух — СГА, зона свабоднага гандлю. Мытны саюз будзе ўбудоўвацца ў зону свабоднага гандлю. Я ў гэтым упэўнены, таму што Расія кажа пра гарманічную супольнасць эканомік паміж Лісабонам і Уладзівастокам. І нам трэба таксама ў гэтым удзельнічаць. Мытны саюз можа стварыць бар’еры для нас у гандлі з Еўрасаюзам і Украінай, а для нас гэта значна важней, чым гандлёва-эканамічныя адносіны з Казахстанам.
Таму тут цяпер, мне здаецца, добры рух ідзе. Нягледзячы на тое, што ствараюцца нейкія часовыя арганізацыі, але рух ідзе ўсё-ткі ў бок спалучальнасці Расіі, Украіны, Еўрасаюза. Вось нам трэба хутчэй да гэтых працэсаў далучыцца.
— Іншае важнае пытанне тычыцца энергетычнай палітыкі Беларусі. Ці лічыце Вы неабходным рэалізаваць пачаты праект будаўніцтва беларускай АЭС або больш актыўна выкарыстоўваць альтэрнатыўныя крыніцы энергіі?
— Вось гэта правільна — упор павінен быць на альтэрнатыўныя крыніцы энергіі. Я не магу зараз сказаць, ці патрэбная нам АЭС ці не. Трэба пралічыць, таму што я ведаю прыклады дастаткова эфектыўна працуючых АЭС і абсалютна бяспечных ў Заходняй Еўропе. І я ведаю прыклад Аўстрыі, якая свядома адмовілася ад атамнай энергетыкі. Яны развіваюць вельмі інтэнсіўна выкарыстанне энергіі ветру, іншых крыніц энергіі.
Трэба разабрацца, я не хачу цяпер казаць вызначана ні так, ні не. Але я магу дакладна сказаць, што пры Лукашэнку развіццё атамнай энергетыкі пагражае сур’ёзнымі наступствамі.
— Андрэй Алегавіч, ці лічыце Вы неабходным адразу пасля ўступлення на пасаду прэзідэнта адмяняць цяперашнюю нацыянальную сімволіку?
— Я лічу, што нам трэба вярнуць сваю нацыянальную сімволіку. Усе вакол нас гэта зрабілі. Гэта будзе паказчыкам новай дзяржавы. Паглядзіце, Расія вярнулася да сваіх гістарычных сімвалаў, Украіна вярнулася, не кажучы ўжо пра Польшчу, краіны Балтыі.
Але абсалютна недапушчальна будзе хамскае стаўленне да цяперашняй сімволікі. Трэба будзе прадугледзець нейкія палажэнні ў законах. Парламент павінен прадугледзець, каб гэта было парынамсі адміністрацыйна пакаральным. Нельга ставіцца па-хамску да таго, што на нейкі перыяд з’яўлялася сімваламі дзяржавы. Ну, за выключэннем міжнародна прызнаных злачынных знакаў.
— Што датычыць беларускай мовы, ці трэба вярнуць ёй статус адзінай дзяржаўнай?
— Я за гэта, таму што патрэбна падтрымка беларускай мове. Але трэба правесці грамадскую дыскусію па гэтым пытанні. Таму што людзі палохаюцца часам, не разумеючы, што гэта будзе не на шкоду расійскай мове, а гэта будзе адраджэнне беларускай мовы.
У нас былі прыклады добрыя, калі, сапраўды, мова адраджаўся не штучна, а натуральна, натуральна. Я ізноў жа магу спаслацца на тое, з якім задавальненнем я жыў у асяроддзі беларускага тэлебачання, новых кніг, якія я чытаў на беларускай мове, то бок старыя кнігі, якія былі забытыя ці забароненыя. Гэта значыць тут павінна быць асцярожнае стаўленне, але я за тое, каб беларуская мова была дзяржаўнай.
— Дзякуй за інтэрв’ю, Андрэй Алегавіч. Удачы Вам у кампаніі.
— Дзякуй Вам. Усяго добрага.
